Mozart, Bebeklerin IQ'sunu Yükseltiyor Mu?

Çocukların IQ’sunun yükseltilmesi adına birçok çalışma yapılmaktadır. Doğum öncesi anne adayları, bebeklerine etki etmesi adına saatlerce klasik müzik CD’leri dinliyor. Piyasada bu tip ürünler aldı başına gidiyor. Peki gerçekten bu ürünler, sanıldığı kadar etkili mi?

Üzülerek belirtmek isterim ki, birçok bilimsel deneyden çok, bu çalışmalar genelde söylentiler üzerine çoğalmaktadır.

“Daha iyi öğrenmek için, beyin hücrelerimiz arasındaki küçük geçitten geçişi kolay hale getirmemiz gerekir.” Bilim adamları bunu yapmanın yolunu bir deneyle açıklamaktadır. Çocuklar üzerine bir deney yapılmış. Bu deneyde ders çalışmaktan uzak bir çocuk seçilmiş. Bu çocuk hiç yerinde durmuyor, ders dinlemiyor ve dinlese de bir türlü etkili olamıyormuş. Eliot isimli bu çocuk için öğretmeni, “Eliot’ın  hafızası onu sürekli engelliyor, geliştirilmesi gerekirdi.” gibi bir cümle kurmuş. Onun okur-yazarlığı yaşıtlarının çok altındaymış. İyi bir çocuk olmasına rağmen kendisinde bir dikkat sorunu olduğu bilinmektedir. Ödev yaptırmakta çok zorlandığını söyleyen annesi, onun televizyon başından kalkmadığını belirtiyor. Eliot da derslerin ilgisini çekmediğini belirtmektedir. Bunun üzerine Oxford Üniversitesi onu bir programda incelemeye karar veriyor (diğer seçilmiş çocuklarla birlikte). Araştırmada, düzenli olarak bu çocuklara içmesi için bir tablet verilir. Aileler ve öğretmenler, bu program dahilinde olağanüstü farklılıklar görmeye başlar. Eliot’un 2-3 ay içinde çalışmaya olan ilgisi artar. Kütüphaneye gidip kitap okumaya ve televizyondan uzaklaşmaya başlar. Bu gelişimdeki tablet ne mi? Omega-3 (BBC, İnsan Beyni 1/3).

İşte bu durumdan da anlaşıldığı gibi, çocukların beyin gelişiminde asıl büyük etkenlerden biri Omega-3’tür. Omega-3 nelerde bulunur? “Omega-3 : Somon balığı, Orkinos tipi ton balığı, uskumru, sardalya, hamsi, Keten tohumu yağı (%60), Ada çayı yağı (%54), Kivi (%52), Perilla(%58), Semizotu(%35) daha az oranlarda ceviz, badem, fındık, soya filizi, kuru fasulye, soya fasulyesi, nohut, mısır, mısır unu, çörek otu yağı, kanola yağı, soya yağı, tatlı patates, marul, lahana, brokoli ve diğer yeşil yapraklı sebzeler”de bulunur (vikipedi/ Omega-3 yağ asitleri).

1993 yılında bilimsel dergi olan “Nature” ün bir çalışması yayınlandı ve medya bunu hemen malzeme yaptı. Bu çalışmada Mozart dinleyen üniversite öğrencilerinin IQ düzeyindeki yükselmeden bahsediliyordu (çalışmada Kaliforniya Üniversitesi'nde bir grup üniversite öğrencisi üzerinde denenmiş ve Mozart'ın 'Re Majör İki Piyano İçin Sonat'ı dinletilmiş). Popüler basın bunu hemen kendine göre uyarlayarak Mozart Etkisini (ME) çocuk ve bebeklere genelledi. Bangerter ve Heath, çalışmadaki IQ düzeyinin geçici olduğu ile ilgili bilgilerin medyada yansımadığını belirtmişti. Fakat bunu hiç kimse dikkate almadı ve bu bilginin doğru olduğu gittikçe yayılarak kabul gördü. Aslında bunu çürüten ciddi çalışmalar yapılsa da, hiçbiri popüler basının ilgisini çekemedi. Bunun üzerine Mozart CD’leri piyalarda boy göstermeye başladı. Aslında amaç da buydu. Çünkü yeni bir pazar ortaya çıkıyordu. Günümüzde pek çok internet sitesinde, kitaplarda ve televizyonda ME ile ilgili çok fazla sayıda haber yapılsa da,  günümüz gelişim bilimcileri bunun doğru olmadığında hemfikirdir (Bee ve Boyd, 2009). Bunlara rağmen bebek Mozartlar, ünlü köşe yazıları ve kitaplarda o kadar çok “kanıtlanmış etki” olarak sayfalarca bilgi yazıyor ki, anlamak mümkün değil. Her yazılan asılsız haber, bir diğerine kaynak oluyor ve bu şekilde dilden dile dolaşan haber gerçek oluyor.

 Emre Türker

Picture: flickr

Kaynakça:

BBC (belgesel). İnsan Beyni 1,2,3.
Bee, H. ve Boyd, D (2009).Çev. Gündüz, O. “Çocuk Gelişim Psikolojisi”. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Wikipedia. Link: http://tr.wikipedia.org/wiki/Omega-3_ya%C4%9F_asitleri. (Erişim Tarihi: 01.09.2014).

 

Kısaltma:

ME-Mozart Etkisi