Soru sormak ve cevap arayışı
“Size bir soru sorabilir miyim?” Sıklığı gittikçe artan bir cümle. Yolüstünde bekleyen araştırmacılar, haberciler veya anketörler, fırsat buldukça bir şeyler sormak ister. Öyle çok soru sorulmuştur ki bizlere, artık onlardan kurtulmak için yolumuzu bile değiştirebiliriz. Aslında o sorular, araştırmaların sonuca ulaşmasında en önemli etkenlerden biridir.
Nicel araştırmalar; sayısal, deneysel ve somut çalışmaların örneğidir. Kimya, fizik, matematik gibi bilimler, nicel kavramlar içinde yer alır. Nitel araştırmalar; yoruma açık, yorumlayan ve ölçmekten çok anlamaya çalışan kavramlardır. İnsan ve toplumu inceleyen psikoloji ve sosyoloji, nitel yöntemlere örnektir. Fakat konuşurken “söyle bakalım bunun niteliği nedir?” dediğimizde, aslında ne sorduğumuzun farkında olsak da, ne demek istediğimizi tam anlatmış sayılmayız.
Nicel ve nitel düşünceyle, nasıl soru sorabiliriz?
Nicel araştırmalarda soru örnekleri: Ne Kadar? Sıkça mı? Kaç adet?
Nitel araştırmalarda soru örnekleri: Neden? Nasıl? Niçin? Ne amaçla?
Açık uçlu ve kapalı uçlu soru çeşitleri vardır. Kapalı uçlu sorular, net ve kısa cevap bekler. Fakat açık uçlu sorular, sizden yorum ister. Televizyon alacağınızı düşünelim. “Bu televizyonun kumandasında teleteks var mı?” derseniz, kapalı uçlu soru sormuş olursunuz. Eğer “Bu televizyon kumandasında ne gibi özellikler mevcut?” derseniz, aslında temelde özellikleri ve fiyatı arttıran kıyaslamaları bekler, yani açık uçlu soru sormuş olursunuz. Yol üstünde bekleyen anketçiler net cevap beklerken, bir konu hakkında tartışanlar yorumlarla konuşur.
Örnekteki bilimlere bakarsak, ne konuda nicel, ne konuda nitel yöntem kullanılıyor, daha iyi anlarız. Fakat yenilikçi araştırmacılar, her iki yöntemin de birlikte kullanılmasından yanadır. Özellikle toplumsal konularda, nicel ve nitel araştırmalar birlikte kullanılır. Çünkü her ikisinin de zayıf ve güçlü yanları vardır. Örneğin ailede şiddet araştırılırken, çeşitli bölgelerdeki istatistikler kullanılarak, yer, kavram ve eğitim gibi genellemeler daha rahat saptanacaktır.
Cümle içinde “bunun nitelikleri nedir?” diye sormamızın nedeni, toplum içinde ya da sohbetlerde, nitel kavramın daha ön planda olmasıdır. Sohbet dilinde sayısal verilerden çok, yorum konuşulmaktadır.
Aslında araştırma yöntemleri, geniş ve ayrıntı gerektiren bir konudur. Buradaki amaç, bakış açısını biraz daha genişletmektir. Çünkü kişisel başarınız, ister kelime olsun, ister kişi olsun, ne kadarını tanıdığınızla doğru orantılıdır. Bu nedenle hangi kavramsal durumda olursa olsun, asla sormaktan ve öğrenmekten vazgeçmeyin.
Emre Türker
